Saturnalia
W czasie zimowego przesilenia, czyli najkrótszego dnia w roku, w starożytności obchodzono wiele najważniejszych świąt. W Rzymie były to Saturnalia, które początkowo przypadały na 19 grudnia. Z czasem przedłużono świętowanie na kolejne dni. W czasie narodzin Chrystusa uroczystości trwały już przez tydzień - od 17 do 23 grudnia. W święto Saturna - boga rolnictwa - przestawały działać wszystkie instytucje publiczne i stawała cała gospodarka. Była to uroczystość zarówno wolnych, jak i niewolników.
Jak wynika z relacji Seneki Młodszego, w czasie Saturnaliów niewolni mogli brać udział w ucztach na równi ze swoimi panami. Według innej wersji właściciele podawali w czasie uczty jedzenie przyrządzane wcześniej przez niewolników. Zwyczaje te różniły się prawdopodobnie w różnych regionach i okresach historycznych. Niewolni mogli również rozmawiać otwarcie, a nawet krytykować swoich panów, bez ryzyka poniesienia kary.
Saturnalia były stopniowo wypierane przez inne święto, które wraz z wierzeniem w boga Mitrę przywędrowało ze wschodu. Narodziny tego boga obchodzono 25 grudnia, ponieważ ten dzień uważano wówczas za przesilenie zimowe i uznano za dzień narodzin Słońca.